Bielany-Jarosławy
22 grudnia 2019
Obszar zwany później Bielanami został zasiedlony w początkach XV wieku. Pierwotnie nazwę pisano jako Bielony. Z 1424 roku pochodzi zapis o włączeniu takiej właśnie wsi do parafii Sokołów Podlaski, jednak później znalazła się ona w parafii Rozbity Kamień1 (wiek XVII).
Bialany były wsią rycerską. Skąd przybyli tutejsi rycerze? Zapewne z Mazowsza, lecz trudno ustalić skąd dokładnie, gdyż nazwa Bielany i nazwisko Bielińscy było dosyć popularne na Mazowszu. Wśród tutejszych rycerzy notowano szlachtę herbu Lubicz, Korab oraz Junosza2 i wszyscy nosili nazwisko Bieliński. Pierwszymi poświadczonymi rycerzami z tej wsi byli bracia Przecław i Tomasz, którzy w 1441 lub 1451 kupili dział ziemi w Błoniu. W 1448 roku wspomina się Jana z Bielan. Z 1450 roku pochodzi notatka, że Jarosław z Bielan wraz z żoną Katarzyną sprzedali połowę swojego dziedzictwa w Bielanach Janowi z Bębnowa. Od 1450 roku Jarosław z Bielan jest często notowany w urzędzie grodzkim w Drohiczynie. W 1474 roku procesował się ze swoją siostrą Anną z 1475 roku z Piotrem Niemyskim. Z akt sądowych z 1476 roku pochodzą kolejne wzmianki o Jarosławie. Ostatnie dane o nim pochodzą z 1485 roku. W jednej ze spraw występował wraz z synem Mikołajem. Potomkowie Jarosława i Mikołaja zamieszkali dział w Bielanach, który został nazwany Jarosławy, od imienia pierwszego znaczniejszego osadnika3. Taka nazwa wsi pojawia się w dokumentach z XVI wieku. W 1569 roku Podlasie zostało inkorporowane do Korony Królestwa Polskiego. W urzędzie grodzkim w Drohiczynie licznie zebrana szlachta ziemi drohickiej złożyła przysięgę na wierność królowi Zygmuntowi Augustowi. Z aktu przysięgi sporządzono odpowiedni dokument. Wśród rycerstwa tam zgromadzonego był rycerz, który podpisał się z Bielony Jarosławy4. Kolejna wzmianka pochodzi z roku 1580 i ówczesnego spisu podatkowego ziemi drohickiej. W tym czasie była to już całkiem spora wioska, ponieważ ślachetny Jerzy i Baltazer Bielińscy z Bielon i Jarosławów, dali z włok ziemskich 30, po groszy 15 5. Zatem mieszkali tu rycerze uprawiający 30 włók (1 włóka ok. 17 ha), byli to więc dosyć zamożni szlachcice. W XVI wieku głównymi właścicielami ziemskimi w tej wsi byli Bielińscy. Od nich to na przełomie XVI i XVII wieku majątek ten w większości przejęli Wężowie Po Wężach majątek objęła Salomeą Żukowska, dziedziczka wsi w połowie XVIII wieku. Wyszła ona za mąż za Michała Budzyńskiego, podsędka drohiczyńskiego. Potomkowie Budzyńskiego mieszkali tu do początku XIX wieku. W tym czasie istniał dwór w Bielanach Jarosławach, a w miejscowym folwarku pracowało kilkanaście rodzin chłopskich6. Obok dworu i części chłopskiej pewien dział ziemi należał też do zubożałej drobnej szlachty - Bielińskich Pawlaków. Wąsowski Z, Monografia parafii Rozbity...., . W 1803 roku zadłużeni Budzyńscy sprzedali majątek Karolowi Kobylińskiemu, a ten w 1808 roku pozbył się Bielin Jarosławów na rzecz Łukasza Turskiego. Był to czas licznych wojen i Turskiemu nie wiodło się najlepiej. Zmarł w 1816 roku i majątek przejęli jego liczni sukcesorzy. Przez pewien czas dwory w Jarosławach i Kowiesach stanowiły jeden majątek ziemski, jednak w 1824 roku na wniosek wierzycieli majątek Jarosławy został zlicytowany. W wyniku licytacji właścicielem został Antoni Zembrzuski, który natychmiast sprzedał go Andrzejowi Górskiemu z Kowies. Był to bogaty i uznany ziemianin. To właśnie onwybudował tutaj karczmę, wartą ponoć 11 000 zł . W 1829 roku majątek przeszedł na własność wnuczek Górskiego - Iżyckiej i Kargowskiej. Z czasem całość przejęła Iżycka i jej mąż Benedykt Iżycki, którzy dziedziczyli również w Kowiesach. Iżyccy dziedziczyli tu do 1861 roku, wtedy to sprzedano majątek Jarosławy Feliksowi Bielawskiemu. Jeszcze w tym samym roku właściciel dóbr został Józef Wyszomirski, a w dwa lata później Ignacy Zabierzowski W 1863 roku wykupiła go Weronika z Gwozdeckich, jednak w 1865 roku Jarosławy znów trafiły w ręce Ignacego Zabierzowskiego. W między czasie nastąpiło uwłaszczenie ziemi dworskiej i powstało tutaj 18 samodzielnych osad (gospodarstw) chłopskich 8. Bielany Jarosławy znane są z działalności księdza Stanisława Brzóski. To właśnie tutaj dnia 16 listopada 1864 roku do niejakiego Jurkiewicza przybyło pięciu powstańców, żądając pieniędzy. Wieść o tym zdarzeniu dotarła do władz rosyjskich i spowodowała akcję wojsk rosyjskich, jednak nie udało im się pojmać powstańców 9. W 1868 roku zlicytowano folwark Jarosławy, który podzielił się następnie na kilka części, które z kolej podlegały kolejnym podziałom W latach osiemdziesiątych XIX wieku nie było już większej własności ziemskiej w tej wsi10. Słownik Geograficzny z 1880 roku zapisał: Bielany - okolica szlachecka, powiat sokołowski, gmina Kowiesy, parafia Rozbity Kamień, o 12 wiorst na północ od Mokobod. W tym obrębie mieszczą się wsie: Bielany Wąsy, Bielany Borysy, Bielany Jarosławy i Bielany Żylaki. Ogólny obszar wynosi 1 1405 mórg, ludność zaś 546. Największa wieś Bielany Jarosławy ma 609 mórg, 15 domów i 184 mieszkańców. (....). Właśnie w Bielanach Jarosławach istniały większe gospodarstwa należące do drobnej szlachty. Pracowali tutaj również chłopi, istniały zatem niewielkie folwarki. Według danych archiwalnych właścicielami ziemskimi były tutaj między innymi rodziny: Płodowskich i Izdebskich. Niektóre z tych gospodarstw dotrwały aż do czasów II wojny światowej 11. W 1921 roku ta miejscowość dzieliła się na dwie części: Bielany Jarosławy Dworskie i Bielany Jarosławy Włościańskie. Pierwsza z nich liczyła 10 domów i 68 mieszkańców, druga 22 domy i 162 mieszkańców 12. Ta pierwsza miejscowość zamieszkana była głównie przez chłopów, potomków dawnych pracowników miejscowego dworu. Drugą miejscowość zamieszkiwali głównie dawni drobni szlachcice, którzy jeszcze w XIX wieku wykupili folwark jarosławski w Tamże. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. K Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Wawelskiego. Tomy I-XTV, tom I. s. 208. Według danych z Księgi Adresowej Polski w okresie międzywojennym cieślą w tej wsi był T. Mienek oraz W. Nasiłowski. Okolice Bielan na mapie z 1935 roku (skala 1: 100 000) BIIELANY WĄSY Bielany Wąsy również zaczęły się wyodrębniać w XV stuleciu 14. Podobnie jak Borysy było to niewielkie osiedle zamieszkałe głównie przez drobną szlachtę. Nazwy poszczególnych części pochodzą od przydomków lub imion znaczniejszych osadników mieszkających tu w XV stuleciu. Zapewne któregoś z Bielińskich nazywano Wąsem. W spisie podatkowym z 1580 roku miejscowość ta zwana była Wassami. Dziedziczył tu Jan Kudelski. Przez następne wieki była to niewielka osada drobnoszlachecka, istniały jednak w tej okolicy działy należące do bogatych dziedziców, mieszkali tam chłopi. W XIX wieku działy chłopskie zostały uwłaszczone, natomiast własność drobnoszlachecka pozostała nie naruszona. W 1921 roku miejscowość Uczyła 19 domów i 162 mieszkańców. Wszyscy podali narodowość polską i wiarę katolicką. W okresie międzywojennym działało tu Stowarzyszenie Spożywców o nazwie „Solidarność" .
Rozwiń Metryka
Podmiot udostępniający informację: | |
---|---|
Data utworzenia: | 2019-12-22 |
Data publikacji: | 2019-12-22 |
Osoba sporządzająca dokument: | |
Osoba wprowadzająca dokument: | Łukasz Kiryluk |
Liczba odwiedzin: | 3906 |