Historia naszej gminy

• 
• 

21 grudnia 2019

Do początków XIV wieku obszary te wchodziły w skład państwa kijowskiego, a następnie księstw ruskich. W 1323 roku okolice Sokołowa należące do ziemi drohickiej zajmowali Litwini. Po 1391 roku Podlasie na krótko przeszło na własność książąt mazowieckich. Był to czas intensywnej kolonizacji tych ziem przez szlachtę mazowiecką i polską. Nowi osadnicy często przenosili tutaj nazwy funkcjonujące na terenach, które poprzednio zamieszkiwali i nadawali je nowym osadom . Właśnie w tym czasie na przełomie XIV i XV wieku należy szukać początków wielu wsi na terenie gminy. Nowi osadnicy po zasiedleniu tych ziem rozpoczęli starania o zaspokojenie swoich potrzeb duchowych. W 1419 roku powstała parafia Kożuchów, niedługo później również parafia Rozbity Kamień. W miejscowościach parafialnych tradycyjnie organizowano lokalne targi. Profesor Wiśniewski pisał: „Widoczny dziś krajobraz osadniczy większość wsi, ich rozmieszczenie, wielkość, kształt, pola uprawne, sieć dróg, zawdzięczamy pracy pierwszych i następnych osadników, którzy tutaj się osiedlili i na skraju puszczy założyli liczne wsie, zbudowali miasta (.....) Ich potomkowie wsie te rozbudowali, założyli nowe wsie, powiększyli areał pól uprawnych, przez następne stulecia pracowicie uprawianych. Wielka w tym zasługa księcia Janusza I, podjęta przez niego i wytrwałe i konsekwentnie prowadzona kolonizacja wschodniego Mazowsza (....) była wielkim przedsięwzięciem zakończonym pełnym, trwałym i owocnym sukcesem, powstaniem sieci osadniczej na 1/3 powierzchni Mazowsza" . To odnosiło się również do zachodnich części Podlasia, czyli ziemi bielskiej i drohickiej, które także były zasiedlone przez Janusza I. Po zwycięstwie grunwaldzkim ziemia drohicka została ponownie włączona do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ten sposób duża grupa ludności mazowieckiego i polskiego pochodzenia znalazła się w graniach państwa litewskiego. Książę litewski Witold popierał polskie osadnictwo, które w czasach XV wieku rozwijało się bez przeszkód. Przybywały tu kolejne rody rycerskie otrzymując hojne nadania. Dominowała ludność polska, która wyznawała religię rzymskokatolicką jednak w tej okolicy mieszkały też grupy ludności ruskiej, byli to głównie chłopów. Mimo że obszary te administracyjnie należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego to nie notowano tutaj Litwinów. 3 Tamże, s. 61-61. s Wiśniewski J., Początek i rozwój osadnictwa w ziemi łomżyńskiej [w:] Studia Łomżyńskie, Warszawa 1989, tom I, s. 105. Ziemia bielska i drohicka należały ówcześnie do województwa trockiego, jednak ,JSzlachcic bielski i drohicki miał swoje korzenie na Mazowszu. Będąc w obrębie państwa litewskiego ciążył ku Koronie Polskiej starając się za wszelką cenę zachować swoją odrębność prawną i niezależność od magnaterii litewskiej. Niezwykle silnie szlachta grodu bielskiego dążyła ku ściślejszej Unii Polski z Litwą oraz inkorporacji całego Podlasia do Korony. Na tle zapisów obrony potocznej z pozostałych części WKL Podlasie wyróżnia się zapisywaniem każdego szlachcica z imienia i gniazda rodowego. Na innych ziemiach Litwy szlachta, bojarowie stawali w pocztach panów litewskich i nie byli wymieniani odrębnie. Szlachcic bielski, mimo, że był biedny w skutek czego i licho uzbrojony jednak starał sięsumiennie wypełniać obowiązki wynikające z ustawy ziemskiej na rzecz powinności wojskowych" . W 1501 sędzia bielski Piotr Łuba wyjednał u wielkiego księcia Aleksandra przywilej prawa polskiego dla miejscowej szlachty, i od tej pory posiadała ona własne sądownictwo. Urzędników do sądów ziemskich szlachta wybierała sama. W następnych latach jednak szlachcice z ziemi drohickiej i bielskiej ciągle walczyli o włączenie terenów, które zamieszkiwali do Polski. Wszystko zmieniło się na sejmie lubelskim w 1569 roku. Jeden z posłów z Podlasia powiedział wtedy: „Bądźcie Wmć nas pewni, żeśmy są Wmci bracią. Nie wątpiemy też w tern, iż Wmć pomożecie do tego iż to niewolnictwo litewskie będzie z nas złożone, gdyż my dla wolności polskich jesteśmy przystali". Na tym sejmie uchwalono słynną unię polsko - litewską i zadecydowano o włączeniu do Korony Królestwa Polskiego Podlasia oraz Ukrainy. Szlachta podlaska złożyła przysięgę na wierność królowi polskiemu, a w akcie przysięgi wymienione są liczne nazwiska rycerzy z obecnej gminy. Ziemi drohicka stała się częścią województwa podlaskiego w ramach Korony Królestwa Polskiego. Obszar obecnej gminy zasiedlony był głównie przez drobnych rycerzy, pośród nich notowano też bogatych szlachciców, którzy posiadali nieraz nawet całe wsie, tak jak ród Wężów w XVI wieku i ich następcy rodzina Jastrzębskich. W działach tychże szlachciców mieszkali często chłopi. Z tego powodu struktura własności ziemi była bardzo skomplikowana. Z uwagi na to trudno byłoby dokładnie wyliczyć wszystkie zmiany własnościowe w obrębie gminy. Dziedziczyło tu wielu rycerzy, często występowały podziały, spadki, zamiany. Podział ziemi między potomków należał do ściśle przestrzeganych norm prawnych. Drobną szlachtę mazowiecką i podlaską uważa się za główny rezerwuar wojskowych kadr dawnej Rzeczpospolitej. W XVI liczbę ludności Podlasia szacowano na prawie 200 000 ludzi, z czego 75 000 szlachty, głównie drobnej. Gospodarowała ona na niewielkich kawałkach ziemi, zwykle nie najlepszej klasy. Rodziny były bardzo liczne, więc nie dla wszystkich starczało miejsca w rodowych gniazdach. Tutejsza szlachta chętnie najmowała się na służbę do magnatów, walczyła o urzędnicze posady, wstępowała do stanu duchownego ale największą dumą szlachcica była służba wojskowa. Zaciągano się do wojsk zaciężnych, do gwardii królewskiej bądź prywatnych wojsk magnackich. Szlachta podlaska i mazowiecka stanowiła główną grupę żołnierzy w czasach XVII wieku, okresu licznych wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą. Sytuacja ta zmieniła się w XVIII wieku, w czasie, gdy cała armia Rzeczpospolitej liczyła w sumie niecałe 25 000 ludzi. Spowodowało to ogromną „nadprodukcję" szlachty. „Współczesna publicystyka wciąż alarmowała opinię publiczną z powodu rosnących zastępów młodzieży szlacheckiej, błąkającej się bez celu, tzw. „młodzieżypróżniaczej" . Gdy w 1788 roku Sejm Czteroletni uchwalił ustawę o powiększeniu wojska do 100 000 (w 1790 obniżono do 65 000) „wówczas drobna szlachta masowo wypełniała pułki przedniej straży i brygady kawalerii narodowej ". Maroszek J, Struktura osadnictwa rycerskiego i drobnoszlacheckiego dawnej ziemi bielskiej do końca XVIII wieku [w:] Białostocczyzna, nr 1-2 z 2002 roku, s. 105. Przełom XVIII i XIX wieku był bardzo burzliwy w dziejach Polski i tego regionu. W 1794 roku wybuchło powstanie kościuszkowskie, a rok później upadła I Rzeczpospolita. W wyniku porozumień zaborców okolice Sokołowa Podlaskiego włączono do zaboru austriackiego, stały się częścią Galicji Zachodniej. Rządy austriackie skończyły się w 1807 roku gdy powstało Księstwo Warszawskie pod patronatem Napoleona. Obecna gmina została włączono do powiatu łosickiego i departamentu siedleckiego . W 1815 roku zlikwidowano Księstwo Warszawskie, a obszar późniejszej gminy włączono do Królestwa Polskiego. Okolice Sokołowa należały odtąd do województwa podlaskiego. Teren gminy był podzielony między obwody siedlecki (powiat węgrowski) i bialski (powiat łosicki). W 1827 roku Sokołów Podlaski wraz z 55 innymi miejscowościami z powiatu łosickiego włączono do powiatu węgrowskiego w obwodzie siedleckim. W 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. Wielu mieszkańców tych okolic włączyło się do powstania. Literatura podaje przykłady biogramów wielu szlachciców i chłopów z terenu późniejszej gminy, którzy walczyli, zginęli lub byli represjonowani przez Rosjan. To również w tej okolicy działał jeszcze długo po upadku powstania słynny ksiądz Stanisław Brzóska. Było to możliwe dzięki ofiarności mieszkańców tych terenów. Po powstaniu styczniowym nastąpiły wielkie zmiany na polskiej wsi, m.in. nastąpiło uwłaszczenie chłopów oraz powstały samorządowe gminy wiejskie. Uwłaszczenie w niewielkim stopniu dotyczyło tych okolic, ponieważ niewielu było tu chłopów, a zatem stosunki własnościowe istniejące od wieków prawie nie zmieniły się. Dużym problemem miejscowej ludności było rozdrobnienie ziemi. Grunty szlacheckie nigdy nie podlegały takim ograniczeniom jak grunty chłopskie. Dlatego też, gospodarstwa drobnoszlacheckie ciągle ulegały dzieleniu, a rzadko konsolidacji. Spowodowało to wielkie problemy. Ziemia była często dzielona wzdłuż i wszerz oraz przedzielona niezliczonymi miedzami. Zdarzało się, że jeden gospodarz miał kilkadziesiąt, a nawet kilkaset małych skrawków ziemi rozrzuconych w jednej lub kilku wsiach. Czasem dochodziło do tego, że gospodarz nie miał dokładnego rozeznania, co do swej własności. Powodowało to ogromne straty czasu przy oraniu, sianiu i zbieraniu plonów. Nie do każdego poła dochodziła droga, więc gospodarze posiadający pola „w środku" byli uzależnieni od sąsiadów. Należało uzgadniać zasiewy i czas zbiorów. Jak pisał S. Rosłaniec: ,praca zwłaszcza uprawa mechaniczna wymagała ciągłego skupienia uwagi, szlachcic nie może pogrążyć się w niej całkowicie, uwaga jego przede wszystkim zajęta jest tym, że do południa czy wieczora uprawić płóskę tę i tę, że to tych płósek ma się dostać przez płóskę sąsiada, który niezbyt chętnie na to pozwała, następnie zwracać uwagę by nie zdeptać płósek sąsiada, wie dobrze, że sąsiad odpłaci mu z nawiązką". Drugą reformą władz carskich było utworzenie gmin wiejskich (1864 - 1867). Powstały wówczas po raz pierwszy samorządowe gminy wiejskie, do tej pory na czele gromady wiejskiej stał miejscowy dziedzic. Gminę tworzyły zarówno grunty włościańskie (chłopskie), jak i dworskie (folwarki). Częściami składowymi były gromady (wsie) na czele z sołtysem, którego wybierało zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne, na którym prawo głosu mieli gospodarze posiadający co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybierało wójta i ławników (zarząd gminy). Wójt miał uprawnienia policyjno - administracyjne i sądownicze. Musiał mieć minimum 25 lat i posiadać przynajmniej 6 mórg gruntu. Nie miał obowiązku umiejętności pisania i czytania. Gmina zarządzała szkolnictwem. Urzędem gminy kierował pisarz gminny, który z racji umiejętności pisania i czytania, często był najważniejszą osobą w urzędzie. Wtedy właśnie powstały gminy Kowiesy i Kudelczyn, do których włączono większość obszarów późniejszej gminy Bielany. W 1867 roku Sokołów Podlaski stał się siedzibą powiatu w ramach guberni siedleckiej. Gmina Kowiesy miała swoją siedzibę w Bielanach Żylakach, natomiast urząd gminy Kudelczyn znajdował się w Przywózkach14. Przeważała tu ludność polska, w gminie Kowiesy w 1909 roku katolicy stanowili prawie 98% ludności, były też niewielkie grupki Żydów (2%) i prawosławnych (1%). Podobnie w gminie Kudelczyn gdzie notowano (1909 rok) 97,5% katolików - Polaków . Większość ludności stanowiła tu drobna szlachta i chłopi (71%), jednak społeczność wiejska była bardzo zróżnicowana. Wśród chłopów były różne grupy w zależności od majątku, jednak podkreślano różnice pochodzenia. Ludność drobnoszlachecka izolowała się od społeczności chłopskiej. Potomkowie szlachty podkreślali swoją wyższość. Nawet w kościele szlachcice i chłopi siadali osobno po jednej lub drugiej stronie nawy. W czasie procesji kościelnych część chorągwi noszona była wyłącznie przez szlachtę. Związki małżeńskie szlachta zawierała tylko między sobą. Małżeństwa mieszane były tępione. Na Podlasiu mówiono „kiedy szlachcic żeni się z chłopką to Matka Boska płacze" . W gminie Kowiesy w 1894 roku grunty chłopskie (po uwłaszczeniowe) zajmowały prawie 24% obszaru, grunty dworskie 34,5%, natomiast aż 41,5% obszaru to były grunty drobnoszlacheckie. Podobnie było w gminie Kudelczyn, gdzie grunty drobnoszlacheckie zajmowały ponad 57% obszaru, grunty chłopskie niecałe 7%, natomiast dworskie 34,6%17. Te okolice stanowiły wielkie siedlisko drobnej szlachty. Powiat sokołowski (szczególnie południowo - zachodnie obszary) to obok powiatów łomżyńskiego i wysokomazowieckiego główne siedlisko drobnej szlachty, tutaj mniejszością byli chłopi . Cała ziemia nie stanowiła własności prywatnej, duże obszary chłopskie oraz drobnoszlacheckie były własnością wspólną. Cechą charakterystyczną była też karłowatość gospodarstw. Na przykład w 1904 roku prawie połowa gospodarstw drobnoszlacheckich w powiecie sokołowskim liczyła nie więcej niż 10 mórg. Ludność utrzymywała się głównie z rolnictwa, jednak z racji dużego rozdrobnienia gruntów nie dla wszystkich starczało ziemi. W gminie Kowiesy dość rozpowszechniona była emigracja zarobkowa. Na przełomie XIX i XX wieku około 10% mieszkańców gminy przebywało za granicą lub w innych rejonach kraju. Rolnictwo stało na dość niskim poziomie, dominowała przez długi czas tradycyjna trójpolówka. Niewiele było zakładów przemysłowych. Mimo powszechnej biedy okolice Sokołowa Podlaskiego stanowiły obszar zamieszkały przez dość wykształconych ludzi. Ponad połowa mieszkańców powiatu na przełomie XIX i XX wieku umiała czytać i pisać. W całym Królestwie Polskim ten odsetek był dużo niższy. Wynikało to z domowej nauki, gdyż szkół było bardzo mało. Wielu drobnych szlachciców kultywowało tradycje domowego nauczania. W latach 1905 - 1907 przez całe Imperium Rosyjskie przetoczyły się fale strajków i wystąpień antycarskich. Te wydarzenia nie ominęły też tych obszarów. Zbrojne bojówki polskie (20 - 30 ludzi) napadały na urzędy gminne niszcząc portrety cara, godła państwowe, konfiskując pieniądze i urzędowe blankiety. W dniu 22 maja 1906 roku takiego napadu dokonano na urząd w Kowiesach, a dzień później w Kudelczynie. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. W rok później wojna dotarła również w te rejony. W dniu 16 sierpnia 1915 roku wojska rosyjskie opuściły Sokołów, weszły tu wojska niemieckie, zapewne w tym czasie Niemcy zajęli tez obszar dzisiejszej gminy24. Rozpoczęła się niemiecka okupacja wojskowa trwająca do listopada 1918 roku. Był to czas twardej okupacji ale pozwolono na istnienie polskich organizacji oświatowych. Rozwinęła się też konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa, która rozbrajała Niemców w listopadzie 1918 roku. Polska odzyskała niepodległość. Nie zmieniono granic powiatów i gmin. Nadal istniały gminy Kudelczyn i Kowiesy w ramach powiatu sokołowskiego, jednak ten powiat został włączony do województwa lubelskiego. Wojna polsko - bolszewicka wkroczyła na te tereny latem 1920 roku. Ostatnimi polskimi oddziałami przed wejściem bolszewików była grupa wojskowa gen. Władysława Junga (15 Dywizja Piechoty i 2 Brygada Legionów), które operowały na linie Sokołów-Bielany-Patrykozy- Hołubią25. Bolszewicy zostali jednak bardzo szybko wyparci z tych terenów. Gmina Kudelczyn według danych z 1921 roku składała się z 28 miejscowości. Liczyła 587 domów i 4 994 mieszkańców. Wśród nich było 67 Żydów, 23 prawosławnych oraz 13 ewangelików. Do gminy należały następujące miejscowości: Dziegietnia, Elżbietów (osada fabryczna), Emilianów, Karlusin, Kosierady Korabie, Kosierady Wielkie, Krasów, Księżopole Komory, Księżopole Rudki, Księżopole Smolaki, Kudelczyn, Leśniczówką Nowa Wieś folwark, Nowa Wieś wieś, Paczuski Duże, Paczuski Małe, Przeździatka folwark, Przeździatka wieś, Przywózki, Romanów, Sikory, Sokołów stacja kolejowa, Urbanki, Wojewódki Dolne, Wojewódki Górne, Ząbków folwark, Ząbków wieś, Żanecin. Gmina Kowiesy z siedzibą w Bielanach według danych z 1921 roku składała się z 22 miejscowości liczących w sumie 2 993 mieszkańców oraz 354 domy. Wśród mieszkańców przeważali katolicy (2 868 osób), istniała też mniejszość żydowska (83 osoby) oraz grupa 41 prawosławnych, którzy przeważnie podali narodowość białoruską (mieszkali głównie w Patrykozach). W skład gminy wchodziły następujące miejscowości: Bielany Borysy, Bielany Jarosławy, Bielany Jarosławy Włościańskie, Bielany Wąsy, Bielany Żylaki, Dmochy Retki, Dmochy Rogale, Kowiesy Dworskie, Kowiesy Włościańskie, Kożuchówek, Krynica folwark i Krynica wieś, Nowiny, Patrykozy wieś, Patrykozy folwark, Rogoż kolonia, Ruciany, Ruda folwark, Szydło win kolonia, Wańtuchy, Wiechetki Duże i Wiechetki Małe. W okresie międzywojennym ludność gminy Kudelczyn pochodząca głównie z drobnej szlachty głosowała na partie prawicowe, głównie endecję. Tak było w tej gminie, jak również w Kowiesach, na przykład w wyborach z 1928 roku w gminie Kowiesy endecja zebrała ponad 50% poparcia, natomiast w Kudelczynie ponad 40%30. We wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Wkroczyły tutaj oddziały niemieckie, lecz w drugiej połowie września na krótko obszary opanowały wojska radzieckie. Ostatecznie okolice Bielan stały się częścią niemieckiej Generalnej Guberni. Ludność bardzo szybko przystąpiła do organizacji konspiracyjnych. Do jednych z pierwszych należały organizacje związane z dawnym Stronnictwem Narodowym. W Bielanach do organizatorów konspiracyjnych należał Wiktor Chojecki. Zorganizowano drużyny, plutony i kompanie NSZ. Najliczniejsze struktury tej organizacji w powiecie sokołowskim istniały między innymi w gminie Kowiesy (Bielany) . Najliczniejszą organizacją było w tej okolic AK (dawnej ZWZ). Obwód AK powiatu sokołowskiego miał kryptonimy „Sęp" i „Sokół". Dzielił się na 4 ośrodki. W skład pierwszego ośrodka wchodziło miasto Sokołów oraz gminy Grochów, Kudelczyn i Kowiesy (zarząd w Bielanach Żylakach) . Wielką bolączką oddziałów podziemnych był brak środków finansowych na działalność. Sposobem na zaradzenie sytuacji były napady na pociągi niemieckie. Takie wydarzenie miało miejsce w dniu 15 lipca 1943 roku właśnie w Bielanach. Akcją dowodził Henryk Oleksiak „Wichura" z plutonu Grochów (gmina Grochów). Wzięło w niej udział 14 żołnierzy, ale nie była ona uzgodniona z Komendą Obwodu. Akcja miała miejsce po południu. Pomimo tego, że w siedmiu wagonach znajdowali się żołnierze niemieccy dowódca zdecydował się na napad na wagon pocztowy, w którym przewożono pieniądze. Partyzanci przejęli rolę konduktora i szybko obrabowali wagon pocztowy, wydali dyspozycję odjazdu, następnie oddalili się w kierunku Kudelczyna. Pociąg zatrzymał się po pewnym czasie, Niemcy zaczęli strzelać. Nadjechał też pociąg z żandarmerią niemiecką i samochody niemieckie. Doszło do wymiany ognia, w której zginał Zygmunt Czub „Grzmot". Oddział partyzancki rozproszył się i bez dalszych strat oddalił się z okolic stacji. Poległego Niemcy kazali zakopać w miejscu śmierci, w kilka dni potem został przeniesiony do Niecieczy na cmentarz . W 1943 roku Niemcy przeprowadzili przygotowania do ostatecznej likwidacji narodu żydowskiego. Po powiecie sokołowskim przeprowadzano obławy na wsie w celu wykrycia ukrywających się Żydów. W dniu 14 września 1943 roku osławiony starosta sokołowskie Gramss przeprowadził obławy w gminach Kudelczyn i Kowiesy, zatrzymano kilkanaście osób oskarżonych o ukrywanie Żydów. W Bielanach w czasie wojny funkcjonował posterunek policji granatowej. W 1944 roku jego dowódcą był Henryk Pytelewski, członek AK ps. „Piast". Dzięki temu, że miał dostęp do tajnych informacji uratował życie wielu mieszkańcom powiatu. To właśnie on był dowódcą placówki AK w Bielanach. W dniu 9 kwietnia 1944 roku w pobliżu miejscowości Włodki i Błonie Duże miał miejsce jedyny w obwodzie Sokołów zrzut z samolotu materiałów wojskowych. Zrzut ubezpieczały miejscowe oddziały AK pod dowództwem Józefa Rawy „Barana", zastępcy dowódcy drużyny z Błonia oraz Mariana Solnickiego „Dzika" z Patrykóz. Ci dwaj dowodzili oddziałami AK w gminie Kowiesy. Składały się one z trzech drużyn rozmieszczonych we wsiach: Błonie, Patrykozy i Bielany. Oddział „Dzika" przeprowadził oprócz odebrania zrzutu w kwietniu 1944 roku, również akcję napadu na niemiecki majątek w Korczewie (marzec 1944) i walkę z Niemcami na szosie Repki - Sokołów w dniu 16 lipca 1944 roku35. W lipcu 1944 roku przystąpiono do realizacji akcji „Burza". Żołnierze AK z rejonu gminy Kudelczyn i Kowiesy i innych mieli się skoncentrować w Lesie Rucheńskim w pobliżu Sokołowa. Mobilizację wyznaczono na dzień 25 lipca (wtorek) Niestety na miejsce koncentracji oddział „Dzika" nie dotarł. W Bielanach trwał przemarsz niemieckich oddziałów pancernych i 40-osobowy oddział nie mógł niezauważony przedrzeć się przez kolumnę czołgów. Odział „Dzika" wycofał się i w ciągu kilku następnych dni miał dwie potyczki z Niemcami, w których zginęło czterech Niemców, strat własnych nie było. Następnie w Patrykozach nastąpiła demobilizacja oddziału. W dniu 3 sierpnia 1944 roku wojska radzieckie wyzwoliły obszar późniejszej gminy Bielany37. Po wojnie wielu mieszkańców Polski nie zgadzało się z nowymi porządkami. Z przeciwnikami władzy ludowej walczyło UB i rosyjskie NKWD. Około 80 mieszkańców parafii Rozbity Kamień trafiło wtedy do więzień i dalej na Syberię38. Nowa władza przystąpiła do reorganizacji władz samorządowych. Na mocy dekretu PKWN z 23 listopada 1944 roku O organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego ustanowiono rady narodowe, które stały się organami ustawodawczymi gmin, powiatów i województw. Organem wykonawczym był zarząd gminny na czele z wójtem. Wiele rozwiązań ustrojowych powróciło do stanu ustalonego przez Konstytucję Marcową z 1921 roku39. Powrócono między innymi do dawnych granic gmin i powiatów, zatem gminy Kowiesy i Kudelczyn nadal należały do powiatu sokołowskiego. W okolicy ukrywało się wielu partyzantów, którzy po zakończeniu walk z Niemcami nie złożyli broni i walczyli z nowym okupantem. Nastąpiły aresztowania. Setki osób wywieziono do na Syberię. Urządzano obławy i łapanki na ludzi, którzy nie sprzyjali nowej władzy. Tak było na przykład w Rozbitym Kamieniu. Powiat sokołowski należał do „szczególnie zagrożonych z powodu działalności band"40. Wynikało to z zamieszkiwania tych okolic przez drobną szlachtę, która kultywowała tradycje narodowe. Do walki stanęły organizacje poakowskie takie jak: ROAK (Ruch Oporu Armii Krajowej), Delegatura Sił Zbrojny (DSZ), Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN) oraz liczne organizacja postendecka: Narodowe Siły Zbrojne. Atakowano działaczy partyjnych Polskiej Partii Robotniczej, posterunki milicji, zarządy gminy, sklepy spółdzielcze i inne osoby kojarzone z nową władzą. Na terenie powiatu powstało kilka grup partyzanckich takie jak: Władysława Łukasika „Młota", Teodora Śmiłowskiego „Szumnego", działał tu również Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka". Operowały również grupy „Dziadka", „Sokolika", „Marynarza", „Brzaska" i „Huzara". Wszystko to powodowało, że władza komunistyczna w terenie przez kilka lat po wojnie była minimalna. Legalnie działały tylko partie PPR, PPS oraz PSL Mikołajczyka. Właśnie ta ostatnia partia posiadała po wojnie duże wpływy w terenie stanowiąc prawdziwą opozycję i nadzieje na rozprawę z komunistami. Dnia 30 czerwca 1946 roku władze przeprowadziły referendum, które objęte było wielką akcją propagandową - lokale wyborcze były ochraniane przez wojsko, a komisje wyborcze były wybrane tak, aby nie przeszkodziły w fałszowaniu. Zdarzało się nawet, że wsie znane z wrogiemu komunistom stosunku nie były wciągane na listy wyborcze Władze komunistyczne propagowały głosowanie 3 x tak. Różne polskie siły polityczne zalecały głosowanie w inny sposób lub bojkot wyborów. Była to generalna „próba" przed wyborami parlamentarnymi zaplanowanymi na rok 1947. Wykorzystano wszystkie możliwe środki, żeby sfałszować referendum, łącznie z obsadzaniem komisji wyborczych przez UB i MO. Do środków specjalnych należały aresztowania. Aresztowano na przykład kilku wójtów gmin sprzyjających PSL, w tym wójta gmina Kowiesy - Bielińskiego (luty 1946)41. Również wybory ze stycznia 1947 roku zostały sfałszowane. Wygrało je PSL uzyskując w skali kraju prawie 70% poparcia42. Władze ogłosiły jednak zwycięstwo Bloku Demokratycznego. Od tej pory ograniczono wpływy PSL poprzez aresztowania i zastraszanie, wojsko zajęło się walką z organizacjami zbrojnymi. Wszystkie powojenne zmiany bardzopowoli następowały w tej okolicy. Ludność była niechętna nowej władzy. Do początku lat pięćdziesiątych działały tu grupy zbrojne walczące czynnie z komunistami. Gminy istniały do 1954 roku, następnie zostały zastąpione przez gromady. Dnia 25 września 1954 roku weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. Jej celem miało być: „włącznie coraz szerszych rzesz pracujących do udziału w rządzeniu państwem, rozwijaniu ich twórczej inicjatywy i aktywności dla pomnażania dobrobytu i kultury wsf\ W miejsce dotychczasowych gmin i gromad43 powstały nowe gromady położone na terenie jednej lub sąsiadujących ze sobą dawnych gmin. Nowe gromady miały mieć powiązania komunikacyjne, wspólne „urządzenia gospodarcze, kulturalne, zdrowotne". Liczba mieszkańców miała się wahać od tysiąca do trzech tysięcy, powierzchnia od 15 do 50 kilometrów kwadratowych. Na ich czele stała gromadzka rada narodowa. Na czele stały osoby należące do PZPR, które przejęło po PPR strukturę organizacyjną, opartą na zasadzie terytorialno - produkcyjnej. Powoływano podstawowe organizacje partyjne (POP) w miejscach pracy członków, powyżej stopnia POP istniały podziały terytorialne. Organizacja dzieliła się na wojewódzką, powiatową i gminną. Partyjna organizacja w tym terenie miała liczne problemy, wynikało to z niechęci ludności do działania w partii oraz braków kadrowych partii - brakowało ludzi od pracy w terenie45. Na przykład w kwietniu 1945 roku w gminie Kowiesy nie były żadnego członka PPR, w gminie Kudelczyn tylko jeden z radnych był członkiem PPR. Radnych gromadzkich rad narodowych wybierano w wyborach powszechnych co cztery lata. Pierwsze wybory do miejscowej gromadzkiej rady narodowej przeprowadzono w dniu 5 grudnia 1954 roku. Radni zbierali się na sesjach, na których podejmowano uchwały. Organem zarządzającym i wykonawczym rady było Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. Gromadzka rada narodowa powoływała ze swego składu komisje, które działały na podstawie uchwały Rady Państwa z dnia 1 lutego 1958 roku „w sprawie rodzajów i składu liczbowego komisji rad narodowych". Liczba powołanych gromad w całym kraju okazała się za duża - wiele z nich było zbyt słabych. Miejscowości wybrane na siedziby gromadzkich rad narodowych często nie miały odpowiednich warunków do odegrania roli ośrodków administracyjno - gospodarczych. Od 1956 roku rozpoczęto likwidacje najsłabszych gromad.